In De Volkskrant van 28 maart 2024 stond het volgende ingezonden artikel op een prominente plaats:1https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/oude-mensen-pap-te-eten-geven-is-bejaardenmishandeling~b5e24199/ geschreven door Richard De Mulder, em. hoogleraar Informatica en Recht, Rotterdam
In Nederland wordt al gigantisch veel elektriciteit opgewekt met zon en wind. Zelfs zo veel, dat bij ‘te veel’ wind en zon de energiemaatschappijen terugleverboetes zijn gaan opleggen. Dat is wel jammer als je zonnepanelen net lekker veel stroom staan te maken. Als er te weinig wind en zon is, is het ook weer niet goed en moet de energiemaatschappij bijspringen. Dan ga je betalen voor gas- en kolen-elektriciteit. Die centrales worden aan- en afgezet, afhankelijk van hoe de zon schijnt en de wind waait. Maar gas en kolen leiden tot veel CO2-uitstoot, dus doe dan maar kerncentrales? Helaas, kerncentrales kun je bijna niet snel genoeg lager zetten of weer hoger. Als ze meer dan 30 procent lager moeten, worden ze zelfs onveilig. En verder, als kerncentrales niet de hele tijd volop kunnen leveren, wordt hun stroom juist heel erg duur.
Dat zullen leveranciers niet accepteren. Daarom kunnen we voorspellen dat kerncentrales het recht zullen krijgen om altijd vol aan te staan. Blijft over: door kerncentrales komen er in tijden van voldoende zon en wind flink hogere terugleverboetes. De Nederlandse overheid zal nog dit jaar beslissen over de aanleg van twee of misschien wel vier nieuwe kerncentrales. Kunnen we dan misschien ook te horen krijgen wie de terugleverboetes gaan betalen?
Het artikel trok mijn aandacht omdat de algemene indruk is dat de schrijver allerlei zaken door elkaar haalt, veralgemeniseert en niet begrijpt hoe de voortbrengingsketen van energie werkt. De prominente plaats in de krant suggereert dat de redactie de mening ondersteunt. Beide zaken illustreren echter onbedoeld de slechte manier waarop we tegenwoordig omgaan met opinies en kennisoverdracht.
Zonnepanelen op een huis wekken 8.000 kWh per jaar op. De bewoners verbruiken hiervan zelf 2.000 kWh. Verder verbruiken ze 1.000 kWh (in de nacht) en mogen dit salderen met de teruggeleverde stroom. Voor de resterende 5.000 kWh krijgt de bewoners de kale stroomprijs, bijvoorbeeld 6 cent. Over de 1.000 kWh die ze salderen betalen ze een vereffeningsvergoeding om de in vergelijking met de zomer dure winterprijs van elektriciteit te bekostigen. Hoeveel elektriciteit de bewoners terugleveren staat los van de vereffeningsvergoeding.
Om dit te begrijpen is het noodzakelijk om het artikel te ontleden en aan te tonen waar de tekst specifiek de mist in gaat. Het ontleden start met de onduidelijkheid van het doel van het betoog. Is dit het betalen van terugleverboetes (door enkele partijen)? Of het opwekken van te veel elektriciteit? Of het te duur opwekken van elektriciteit? Of de werking van de elektriciteitsmarkt? Of de prijs van kerncentrales? Het kan allemaal waardoor de argumenten sterkte missen.
De argumenten rond de terugleverboetes zijn verder ronduit misleidend. Energieleveranciers, zoals BudgetEnergie, brengen geen kosten in rekening voor het terugleveren, maar voor het salderen van het energiegebruik in een jaar; goedkope energie in de zomer wegstrepen tegen dure energie in de winter. Hoeveel een huishouden teruglevert is niet van belang, wel de hoeveel kWh die het tegen elkaar wegstreept. Deze kosten komen nu voor rekening van de veroorzakers en kosten andere klanten niets extra's.
Het artikel past prima in deze TikTok-tijd. Verbind twee zaken met elkaar die oppervlakkig met elkaar te maken lijken te hebben en schrijf een prikkelend betoog over de inrichting van onze maatschappij, in dit geval de energiemarkt. Succes verzekerd en een goede vulling van de krant. Hoe meer we problemen versimpelen, hoe gemakkelijker de tekst leest en dat verkoopt goed.
Het fundamentele probleem van dit betoog is dat de schrijver een klein stukje uit de grote keten om elektriciteit te leveren neemt en de lastenverdeling van de salderingsregeling (terugleverboete) als stok gebruikt om te pleiten tegen de bouw van kerncentrales. Deze twee hebben niets met elkaar te maken, maar dat is niet duidelijk voor een gemiddelde lezer. De salderingsregeling staat in essentie los van de hoeveelheid elektriciteit die we in totaal moeten opwekken. Het is dus stemmingsmakerij. Volksverlakkerij mag dan populair zijn bij de populistische partijen, het hoort geen plaats te krijgen in kwaliteitskranten zoals De Volkskrant. Abonnees betalen voor geverifieerde inhoud, niet voor geneuzel dat ze op elke hoek van het internet kunnen vinden.
Arjen Meijer
3 april 2024