Het antwoord op deze vraag is verrassend moeilijk.
Ga naar de Verenigde Staten van Amerika en vul op het Internet het formulier in om zonder visum toegang te krijgen. De Amerikaanse douane geeft je 251 keuzemogelijkheden voor "land waar je woont". De brede selectie biedt je Bouvet, een onbewoond eiland in de zuidelijke Atlantische oceaan dat bij Noorwegen hoort; Zuid-Jemen (niet meer een staat sinds 1990), en de "Neutrale Zone", een ruitvormig stukje woestijn tussen Saudi-Arabië en Irak, dat verdween na de Golfoorlog van 1991. Dat is het probleem met dergelijke lijsten. Plaatsen die niet echt een land zijn, belanden erop. En plaatsen die (in hun eigen ogen) meer als landen kunnen doorgaan, zijn afwezig. Amerika's lijst bijvoorbeeld, sluit Abchazië en Zuid-Ossetië uit, zelfbenoemde staten die onafhankelijk werden van Georgië met de Russische steun. Slechts drie andere landen - Nicaragua, Venezuela en het eilandje Nauru - herkennen deze stukjes grondgebied als onafhankelijke landen. Ondertussen lijkt niemand klaar te staan om Zuid-Soedan een onafhankelijk staat te noemen, ook al kan dat elke dag gebeuren.
Lijsten in het bedrijfsleven zijn net zo vreemd als die opgesteld door de regeringen. Hotmail biedt 242 "landen / gebieden" van waaruit u kunt een e-mail account te registreren. Web-surfende pinguïns zijn blij dat het Bouvet eiland op de lijst staat. Maar mensen in Kosovo (erkend door 65 staten) en de Westelijke Sahara (erkend door meer dan 80 staten) zoeken vergeefs naar hun vaderland.
Elke poging om een duidelijke definitie van een land te vinden, verzandt al snel in een warboel van uitzonderingen en afwijkingen. Diplomatieke erkenning is duidelijk geen houvast in praktijk. In de vroege jaren van de koude oorlog erkenden de meeste landen Taiwan ("Vrij China"), terwijl de communisten op het vasteland ("Rood China") werden geïsoleerd. Het aantal landen met formele diplomatieke banden met Taiwan verschrompelde tot slechts 23 - veelal kleine, om geld verlegen zittende eilanden. Maar Taiwan is niet zomaar een land, maar een belangrijk land. Het is een lid van de Asian Development Bank en de Wereldhandelsorganisatie, en een waarnemer bij een aantal OESO-werkgroepen onder namen die China goeddunkt. Het heeft bijna 100 "handelskantoren" over de hele wereld.
Als diplomatieke erkenning niet het belangrijkste kenmerk van een land is, wat dan wel? Is het de mogelijkheid om paspoorten uit te geven die door andere landen worden geaccepteerd, of gewoon de feitelijke zeggenschap over een stuk land? Ook hier is het beeld troebel. Legitimiteit, fysieke controle en de mogelijkheid om reisdocumenten uit te geven vallen niet altijd samen. Bijvoorbeeld, veel landen die Kosovo niet erkennen, accepteren wel hun paspoorten. Al decennia lang gaven verbannen diplomaten uit Litouwen bruikbare paspoorten af, ook al was hun land door de Sovjet Unie ingelijfd. De Maltezer Orde, met kruisvaarder wortels, heeft geen grondgebied, maar geeft wel paspoorten en postzegels uit (en is erkend door 94 landen). Het is gehuisvest in twee mooie gebouwen in Rome. Vaticaanstad, een enclave van slechts 44 hectare in het midden van de hoofdstad van Italië, is niet alleen een beetje groter, maar ziet zichzelf als een belangrijke onafhankelijke staat. De Vaticaanse diplomaten dienen echter het pausdom -de Heilige Stoel- en niet de staat waarin ze leven. De Heilige Stoel is een waarnemer bij de Verenigde Naties, niet Vaticaanstad.
Niet dat de aanwezigheid of afwezigheid van de VN steun geeft bij het zoeken naar duidelijkheid. Israël is lid van de wereldwijde organisatie sinds1949, maar 19 van haar 192 leden accepteren niet het bestaan van de Joodse staat, en geven de voorkeur aan benamingen als "zionistische entiteit". Een derde deel van de VN-leden erkent Kosovo, maar de VN zelf niet.
In praktijk is het VN-lidmaatschap niet noodzakelijk of een voorwaarde om te functioneren als staat. Buiten de VN staan, betekent dat Kosovo nog steeds wacht op haar eigen internet-domeinnaam, telefoonvoorvoegsel en de kans om internationaal voetbal te spelen. Maar Taiwan, erkend door nog minder landen, heeft het voor elkaar gekregen om alle drie te hebben.
Het door Turkije ondersteunde bestuur in Noord-Cyprus heeft in 1983 de onafhankelijkheid uitgeroepen, maar is alleen door Turkije erkend. Het zit in gedeeltelijk economisch isolement. Pogingen om rechtstreekse luchtverbindingen met Groot-Brittannië te starten, strandden in 2009 op een uitspraak van een rechtbank die oordeelde dat dit de soevereiniteit van het Grieks-sprekende, Internationaal erkend deel van Cyprus aantastte.
Een Duitse denker, Max Weber, omschreef soevereiniteit als "het monopolie van het rechtmatig gebruik van geweld". Dat is praktisch, maar het maakt geen einde aan de verwarring. Het chaotisch Somalië struikelt spectaculair over dit criterium, maar geldt nog steeds als soevereine staat. In het noorden van dit land voldoet Somaliland al sinds de feitelijke onafhankelijkheid in 1990 wel aan deze maatstaf. Het heeft een eigen munteenheid, een autoregistratie en een biometrisch paspoort. Toch vervoeren alleen particuliere bedrijven zoals DHL, een koeriersdienst, post vanuit Somaliland naar de buitenwereld. Internationale postdiensten zijn verplicht lid van de Universal Postal Union. Voor niet-leden van de VN moeten ten minste tweederde van de VN-leden voor toetreding stemmen. De Afrikaanse Unie weigert echter Somaliland's onafhankelijkheid te erkennen omdat zij weigeren gewijzigde Afrikaanse grenzen te aanvaarden. Buitenstaanders wachten op hun beurt tot dat de Afrikaanse landen van gedachten veranderen.
Het verwijderen van landen die verdwenen zijn of altijd al onbewoonde plaatsen zou gemakkelijk moeten zijn. Maar pure traagheid, en een gevoel van vele soevereine staten dat veranderingen van hun grens en hun status een slecht precedent scheppen, maakt veranderingen minder waarschijnlijk.
Hoeverre een bevolkte stukje grond uiteindelijk een land is, is een subjectieve vraag voor de politici. Het zal nooit door iedereen aanvaard worden. Dat er graden van erkenning zijn, – variërend van volledige diplomatieke banden tot en met het vrijwel ontkennen van het bestaan van een staat - geeft regeringen gereedschap om goed gedrag te belonen en slecht gedrag te bestraffen.
Wat de diplomatieke theorie ook zegt, het leven gaat door. Taiwan viert een vriendelijke resolutie in het Europees Parlement, en het uitdelen van hulp aan Haïti. Het kampioenschap voetbal voor teams uit de niet-erkende landen start in mei 2010 in Malta. En een delegatie van vooraanstaande politici uit Somaliland had op het Witte Huis een vriendelijke bijeenkomst op 3 april 2010. Vermoedelijk hadden ze de douaneproblemen op tijd opgelost.
Bron: The Economist.10 april 2010. In quite a state. Datum laatste inhoudelijke wijziging 12 april 2010