Sinds enige tijd is de overheid bezig met het invoeren van het zogenaamde Burgerservicenummer (BSN), dat het ons inmiddels vertrouwde sofi-nummer moet gaan vervangen. Gezien het feit dat we als burgers in het verleden wel vaker met nummers zijn verblijd hoeft dat feit op zich ons niet te verwonderen. Wat ons wel zou moeten verbazen is dat de overheid ons deze keer iets wat al lang bestaat als iets nieuws probeert te verkopen en derhalve zijn burgers twee keer voor hetzelfde laat betalen.
In deze zich snel automatiserende wereld, waarin de overheid amechtig achteraan in het peleton meepeddelt, is het interessant om burgers middels een (liefst uniek) nummer te kunnen identificeren. En sinds er geen al te grote wettelijke of morele bezwaren meer schijnen te kleven aan het aan elkaar koppelen van allerlei soorten gegevens over deze burgers, is het wel zo prettig wanneer alle overheids- en semi-overheidinstanties van hetzelfde identificerende gegeven gebruik maken bij het opslaan van hun informatie.
De twee belangrijkste identificerende gegevens, die in de afgelopen decennia hierbij door de overheid naar voren zijn gebracht zijn het 'administratie-nummer' (A-nummer) van, de Gemeentelijke Bevolkings-Administratie (de geautomatiseerde versie van de 'burgerlijke stand') en het 'sociaal-fiscale nummer' (sofinummer) van de Rijksbelastingdienst. Het is dit laatste dat inmiddels binnen de overheid het meest wordt gehanteerd. Zo, is het bijvoorbeeld in ons paspoort opgenomen. En ook buiten de overheid hebben instanties als zorgverzekeraars en pensioenfondsen het in gebruik genomen. En, niet helemaal onbelangrijk, uiteindelijk zijn wij als burger er mee vertrouwd geraakt.
Alles leek er dan ook op te wijzen dat er in de communicatie binnen de overheid en tussen overheid en burger uiteindelijk dit sofinummer als enige 'uniek identificerend kenmerk' zou overblijven. Dus wie schetste mijn verbazing toen daar ineens het 'Burgerservicenummer' opdook? Was er een onverwachte tekortkoming geconstateerd in het sofinummer? Uit het ingediende wetsontwerp werd ik niet veel wijzer over de reden van invoering, dus besloot ik wat meer informatie in te winnen bij de website van het 'Agentschap Basisadministratie Persoonsgegevens en Reisdocumenten' van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (http://www.bsnweb.nl/). Een proeve van de daar aangetroffen 'veelgestelde vragen' en hun antwoorden:
Begreep ik het wel goed? Het Burgerservicenummer is qua inhoud exact hetzelfde als het sofinummer, er verandert alleen qua gebruik het een en ander! Ondanks alle gloedvolle bewoordingen is mij dan niet duidelijk gemaakt waarom er iets aan het sofinummer zelf zou moeten veranderen. Het enige wat de overheid in zo'n geval immers hoeft te doen is de wetgeving m.b.t. het gebruik van het sofinummer aanpassen?
Aangezien de website genereus de gelegenheid bood om nadere vragen te stellen, heb ik dat maar gedaan. Na een week kreeg ik van ambtenaar W. een aantal nietszeggende antwoorden die dezelfde teksten in enigszins gewijzigde bewoordingen herhaalden (zie bijlage 1). Indien er zo nadrukkelijk geen antwoord gegeven wordt op een eenvoudige vraag, zijn er volgens mij maar drie mogelijkheden: 1) men begrijpt de vraag niet, 2) men weet het antwoord niet, 3) men weet het antwoord wel, maar men mag het van de baas niet geven. In de hoop dat het hier één van de eerste twee betrof en dat ik met enige vasthoudendheid wellicht zou kunnen doordringen tot voorbij het afwimpelen door deze eerstelijns-helpdesk, heb ik het nog maar eens geprobeerd (zie bijlage 2). Ik heb echter nooit meer antwoord gekregen van W. of van een van zijn collega's van het Agentschap, dus ik vrees dat het hier toch mogelijkheid drie betrof.
Wat is er dan waarschijnlijk aan de hand? Ik vermoed het volgende: de belastingdienst heeft indertijd toestemming gekregen om het sofinummer in te voeren. In weerwil van allerlei concurrende nummers is dit uiteindelijk, ook in overheidsland, het meest succesvolle, want meest betrouwbare en meest gebruikte nummer geworden. Alleen, de belastingdienst valt onder het Ministerie van Financiën, en het kan natuurlijk niet zo zijn dat een dergelijke, inmiddels verzelfstandigde, instantie verantwoordelijk blijft voor het uitgeven en beheren van een zo belangrijke identificatie van burgers die inmiddels binnen de gehele overheid gebruikt wordt. Kennelijk heeft men in Den Haag uiteindelijk bedacht dat de meest voor de hand liggende plek het Ministerie van Binnenlandse Zaken is, waaronder immers ook de Gemeentelijke Bevolkingsadministratie valt. Aangezien hier destijds schromelijk verzuimd is om het gemeentelijke A-nummer binnen en buiten de overheid te promoten, zal het dankbaar deze tweede kans hebben aangegrepen.
Op zich is deze gedachtegang natuurlijk nog te volgen. En dat men heeft besloten dat het sofinummer inhoudelijk hetzelfde blijft is natuurlijk al helemaal toe te juichen. Er was dan ook niks aan de hand geweest als niet iemand had bedacht dat het natuurlijk niet aangaat om het beheer van het sofinummer zomaar van de ene naar de andere club over te hevelen. Zo simpel mag en kan het in ambtelijk Nederland namelijk nooit zijn, mede omdat het falen van de één en het kennelijke succes van de ander zoveel mogelijk in het vage moet worden gehouden. Derhalve moest er deze louter cosmetische operatie rond het 'Burgerservicenummer' worden opgetuigd om dit, voorzien van ronkende teksten, aan de burger uit te serveren:
"Een krachtige overheid, die luistert én slagvaardig is. Dat is het doel van het actieprogramma Andere Overheid dat eind 2003 van start is gegaan. De invoering van het burgerservicenummer is een van de projecten van het actieprogramma en draagt bij aan een betere dienstverlening en handhaving door de overheid. Een goed persoonsnummerbeleid zorgt daarnaast voor bescherming van de persoonlijke levenssfeer van alle burgers." (http://www.programmabsn.nl/)
Uiteindelijk komt er uit alle website- en folder-prietpraat maar één relevant feit voor de burger naar voren. De naam 'sociaal-fiscaal-nummer', die op zich nog steeds ruimschoots elke lading kan dekken (al helemaal in de abstracte afkorting 'sofi') wordt vervangen door de naam 'Burgerservicenummer', die meer een goed voornemen lijkt uit te drukken dan een daadwerkelijke functie. En deze operatie mag alleen al binnen de overheid zelf vele miljoenen kosten, al was het alleen maar om op alle overheidsformulieren en websites het kopje 'sofinummer' door 'BSN-nummer' te vervangen! En de burger vertellen we zonder met de ogen te knipperen dat hij zich kan verheugen in allerlei fijne nieuwe dingen én tegelijkertijd dat hij zich geen zorgen hoeft te maken omdat er hoegenaamd niets gaat veranderen! Mijns inziens was 'BoerenBedrogNummer' (BBN) een waarheidsgetrouwere benaming geweest.
M. de Laat
Auteur: M. de Laat.
Datum laatste wijziging 10 mei 2007.
Geachte heer W,
vriendelijk dank voor Uw snelle reactie. Ik heb echter niet de indruk dat Uw antwoorden helemaal aansluiten bij de vragen die ik gesteld heb:
In de hoop mijn vragen enigszins verduidelijkt te hebben, verblijf ik,
Met vriendelijk groet,
M. de Laat