Nawoord

Voorlopige antwoorden

Wetenschap geeft geen definitieve antwoorden, alleen voorlopige. Elk antwoord lokt weer nieuwe vragen. Soms vervangt een nieuwe inziens een oude, soms scherpen nieuwe inzichten de oude aan. Zo schrijdt onze kennis langzaam voort. Dit gaat niet altijd zonder slag of stoot. Het mag nu logisch lijken dat de aarde om de zon draait — hoewel 26 procent van de Amerikanen dat niet weet 94https://msutoday.msu.edu/news/2014/survey-americans-struggle-with-science-respect-scientists/—, maar de eerste voorstellen werden verworpen. De oude modellen voorspelden de bewegingen van de planeten veel beter. Pas tientallen jaren later, na toevoeging van aanvullende principes zoals elliptische banen, werd de gedachte dat de zon in het centrum van de Melkweg staat, algemeen omarmt. Aanscherping van theorieën aanvaarden we gemakkelijker. De zwaartekrachttheorie van Newton is bijvoorbeeld niet correct voor hele grote objecten. Einstein verbeterde dit. Toch gebruiken we Newton’s wetten nog steeds, omdat de formules op aarde prima voldoen en veel eenvoudiger in gebruik zijn. We voorspellen de wereld steeds beter, maar de verklaringen zijn wel steeds ingewikkelder. Zo ingewikkeld dat de nieuwste theorieën nauwelijks zijn uit te leggen zonder voldoende voorkennis.

Gedrag niet voorspelbaar

We bijten nu onze tanden stuk op het voorspellen van menselijk gedrag. Met de huidige inzichten en methoden zijn we niet in staat om oorzaak en gevolg in gedrag afdoende te bewijzen. We kunnen alleen de ongeldigheid aantonen met methoden die redelijk accuraat zijn.95Karl Popper (1935, 2002) The Logic of Scientific Discovery Herhaalde proeven leveren vaak tegengesteld resultaat op, waardoor voorspellingen van elke waarde worden ontdaan. Is een effect wel herhaalbaar, dan nog is de vraag of de effecten in een andere cultuur of plaats ook te zien zijn. Vaak niet, waardoor generalisatie van onderzoeksresultaten lastig is.

Oplossingsrichtingen

We kunnen dit gebrek aan voorspellende waarde op twee manieren aanpakken. De eerste manier is het stellen van hoge eisen aan de redenaties, procedures (bijvoorbeeld de "wetenschappelijke methode") en statistische berekeningen om fouten te voorkomen. Dit is de weg die onderwijsinstellingen meestal kiezen, maar niet leidt tot veel nieuwe inzichten. Een tweede manier is fundamenteel te kijken naar het kennisdomein Gedrag, de basis van de bestaande theorieën ter discussie te stellen en nieuwe uitgangspunten te kiezen. In het Alforto-raamwerk is voor deze manier gekozen.

Keuzeproces centraal

Het Alforto-raamwerk zet het keuzeproces van een mens centraal en niet het waarnemingsproces. Waarnemen is een hulpmiddel om betere voorspellingen te doen. Door waar te nemen kunnen we betere keuze maken en de wereld in een voor ons positief richting beïnvloeden. Beïnvloeden verandert de wereld, een waarneming niet. Beïnvloeden ligt daardoor in belangrijkheid boven waarnemen. Deze simpele vaststelling maakt dat een gedragstheorie keuzes leidend moet maken, wil het enige aanspraak op wetenschappelijk geldigheid hebben. Zonder het benoemen van het afwegingsproces ontbreken simpelweg oorzakelijke verbanden in het menselijk gedrag.

Risico's

Het centraal zetten van de keuzeprocessen brengt het risico met zich mee dat het nieuwe model onvolledig is en aanscherping behoeft. Dit is niet te voorkomen, maar mag ons niet weerhouden om stappen voorwaarts te zetten. De aanvaarding van nieuwe inzichten duurt bovendien lang. Dat is de prijs die een nieuw model betaalt voor het bereiken van voortgang in onze wetenschap.

Meedere malen lezen

In het Alforto-raamwerk staat het doel en de vrijheid om de route hiernaar toe te kiezen centraal. Het centraal zetten van de keuzes van mensen staat haaks op vele bestaande denkbeelden. Daarom is het lastig om deze nieuwe zienswijze bij eerste lezing volledig te begrijpen. Het nieuwe raamwerk is bovendien te uitgebreid om in een keer te begrijpen. De oplossing hiervoor is simpel. Lees het boek meerdere malen door en toets elke keer of de geschetste inzichten correct zijn.

Durf-te-denken-prijs

Om de voortgang van de wetenschap te stimuleren sponsort Alforto de «Durf-te-denken-prijs». Met deze prijs stimuleert Alforto het kritisch denken over theorieën die menselijk gedrag proberen te verklaren. Alforto daagt iedereen uit om te twijfelen aan en vraagtekens te zetten bij het Alforto-raamwerk. De prijswinnaar is degene die het eerst in alle redelijkheid de redenatie van het Alforto-raamwerk weet te weerleggen. Het prijsbedrag groeit elke dag met één euro en bedraagt meer dan 3.000 euro.

Nieuwe versies

Het Alforto-raamwerk is, zoals we hierboven hebben gezegd, niet het definitieve antwoord op de vraag waarom mensen zich gedragen zoals ze zich gedragen. Het Alforto-raamwerk is voortdurend te verbeteren, aan te scherpen en uit te bouwen. Dat is het mooie van het Alforto-raamwerk. De steigers staan stevig overeind en verdere invulling van details is tot in lengte van jaren mogelijk. Daarom verschijnt elk jaar een nieuwe editie van het Alforto-raamwerk.

Naar inhoudsopgave editie 2024