Mannen en vrouwen zijn anders
Historie
Vraag van de interviewer aan Desmond Morris1: "Kort samengevat beweert u dat mannen geïnteresseerd zijn in techniek en vrouwen in sociale vaardigheden. Dat soort generalisaties wordt u, vanuit feministische hoek, niet in dank afgenomen."
Morris: "Iedere suggestie over verschillen tussen mannelijk en vrouwelijk denken is
gevaarlijk en wordt verketterd als ouderwets en seksistisch. Maar als ik me als
wetenschapper door modieuze taboes laat weerhouden om objectieve vragen te stellen, kan ik
net zo goed ophouden. De belangrijkste vraag die ik mezelf heb gesteld, is: 'Hoe groot is
de kans dat de mannelijke hersenen anders werken dan vrouwelijke?' Aangezien er in de
oertijd een verdeling van taken tussen de seksen bestond, is het redelijk om te
veronderstellen dat er niet alleen sprake was een fysieke specialisatie, maak ook van een
psychische. Mannelijke jagers moesten zich kunnen richten op hardnekkige, langdurige
achtervolgingen, en ze moesten zich kunnen concentreren op lange termijn doelen. Ze
moesten in staat zijn om zich met één enkel probleem bezig te houden en bijzaken te
negeren. Bovendien moesten ze hun visuele en ruimtelijke vermogens verbeteren om beter te
worden in rondtrekken, spoorzoeken en zich oriënteren. Ook moesten ze zich bekwamen in
het maken, onderhouden, gebruiken en repareren van wapens, en in het verbeteren van
werktuigen. De primitieve vrouw, daarentegen, moest vooral goed aan verschillende dingen
tegelijk kunnen denken, en alles gelijktijdig kunnen organiseren. Voor het verzamelen van
voedsel was geen gerichte concentratie nodig, maar wel sociale organisatie en
communicatie. Omdat de prehistorische vrouw zich in het centrum van de gemeenschap bevond,
terwijl de man ver weg aan het jagen was, moest ze goed zijn in het regelen van het
sociale leven en het toezicht uitoefenen op het wel en wee in het kamp. De volksmond zegt:
'Vrouwen zijn geïnteresseerd in mensen, mannen in dingen.' Al is dat een karikatuur van de werkelijkheid, die wijsheid is gebaseerd op een reëel en belangrijk verschil: een
verschil dat er sinds de oertijd toe heeft geleid dat mannen geïnteresseerd zijn geraakt
in techniek en vrouwen in sociale vaardigheden. Daarom zul je op beurzen voor verzamelaars
en modelbouwers vooral mannen aantreffen, terwijl je op bijeenkomsten voor sociaal werk,
liefdadigheidsinstellingen en andere zorgsectoren vooral vrouwen zult tegenkomen. Dat
essentiële verschil tussen mannen en vrouwen is ook duidelijk te zien in hun
beroepskeuze."
Gezonde relatie
Deze verschillen staan vaak een gezonde, bloeiende relatie tussen mannen en vrouwen in de weg.
Bij gezonde, op groei gerichte relaties staat gezamenlijkheid, het 'wij', centraal. Gezamenlijkheid is een creatief proces waarin openheid ruimte biedt voor nieuwe ontwikkelingen, en die gebaseerd is op de bijdragen van elke persoon.. Gezamenlijkheid is een proces, een relationele beweging, omdat het groeit binnen de relatie. Gezamenlijkheid is ook te zien als 'wij' en niet als 'jij en ik'. Het aanvaardt verschillen door optimaal te profiteren van de kwaliteiten van elkaar. Het gebruikt verschillen voor positieve doeleinden.
Bij gezond contact voelt elke persoon:
- Een toegenomen levenslust of energie
- Meer vermogen tot handelen
- Meer zelfkennis en kennis over de andere personen
- Een gestegen zelfwaardering
- Een verlangen naar meer contact
Helaas zijn niet alle relaties tussen de beide seksen ideaal. Jean Bakker Miller heeft deze relatieproblemen in kaart gebracht. Zij stelt dat de eigenschappen van vrouwen die zijn afgeschilderd als wijkingen (emotionaliteit, gevoeligheid, aandacht voor het welzijn van anderen ten koste van zichzelf, de zorg voor relaties enzovoort) eigenlijk een fundament vormen voor betere relaties, voor een gezondere manier van leven.
Het relatie model2 deelt de impassen waarin mannen en vrouw vastlopen in drie hoofdsoorten in.
- contactvrees - contactverlangen
- product - proces
- mach over - macht met.
Deze drie soorten impassen overlappen elkaar voor een groot deel.
Een impasse ontstaat als een relatie is vastgelopen, er geen beweging meer in zit en het idee bestaat dat er ook nooit meer beweging in komt. Alles slaat dicht, alle partijen trekken zich in zichzelf terug. Beide partijen hebben het gevoel in de val te zitten en te worden verstikt. Een impassen heeft betrekking op de relatie omdat het niet om de ene of de andere persoon gaat, maar om het proces tussen hun tweeën. Het dode punt is het resultaat van wat de man en de vrouw in de loop van vele jaren over relaties hebben geleerd.
Contactvrees - contactverlangen
Mannen gebruiken telkens weer dezelfde beelden als ze over hun ervaring met contactvrees praten. Bij het horen van deze aspecten van vrees voelen mannen de schaamte plaatsmaken voor de bereidheid contact te maken. Termen die mannen hierbij gebruiken zijn:
- onvermijdelijkheid van rampspoed (wachten tot het overgaat), tijdloosheid (gaat nooit over), schade, nabijheid, onvoorspelbaarheid, proces (niet beheersen), schuldgevoel (altijd vrouwen teleurgesteld); woede (het is ook nooit goed), onmacht (hier ben ik niet goed in), schaamte en vernedering, verlamming.
Dus ook al wil een man wanhopig graag contact, toch wordt hij door deze aspecten van vrees een oorzaak van de contactverstoring. Mannen laten het afweten en trekken zich terug.
Vrouwen spreken van frustratie, geblokkeerd worden, woede, wanhoop en isolement. Termen die vrouwen hierbij gebruiken zijn:
Ongeloof (ik wil praten, dan krijgt hij zo'n glazige blik), koortsachtige pogingen (ik moet praten), wanhoop (ik wil niet falen in contact met hem), onderhandelen (hele nacht met je vrijen), schaamte (ik haat mezelf), boosheid (ik kap ermee), rationalisatie (kan niet tussen mannen en vrouwen), woede (geef antwoord)
Een van de problemen van de contactvrees/verlangen impasse is dus dat de vrouwen de boosheid willen oplossen door contact te maken, terwijl de mannen de boosheid willen ontvluchten om de boel te laten bedaren, en pas weer terugkomen als de woede is uitgeraasd.
Deze impasse heeft nog een aspect dat meestal onzichtbaar is voor vrouwen, maar zichtbaar voor mannen. Vrouwen hebben sneller toegang tot hun gevoelens, en tevens een grotere plooibaarheid van en verscheidenheid aan gevoelens. Ze hebben veel gevoelens tegelijk. De snelheid waarmee vrouwen gevoelens verwerken en erop reageren is voor zowel mannen als vrouwen zichtbaar. Maar het timingsproces van mannen in relaties is grotendeels onzichtbaar voor vrouwen. Natuurlijk beseffen vrouwen dat mannen vaak stilvallen, maar ze realiseren zich niet altijd dat dat komt doordat het mannen meer tijd kost om hun gevoelens te rangschikken en antwoord te kunnen geven, vooral als er vrees in het spel is.
Vrouwen reageren met het idee dat hun laatste uitspraak kan plaatsvinden tijdens het proces van reageren, terwijl het anderen (meestal vrouwen) vrijstaat tegelijkertijd te brainstormen, te praten en te denken; mannen is geleerd een antwoord te bedenken voordat ze hun mond opendoen, te reageren zonder dit 'openbaar' verwerken. Mannen vormen geen antwoord samen met anderen, maar worden meer gewaardeerd vanwege het antwoord dat ze geven in weerwil van anderen.
Product- proces
Het tweede soort impasse zie je veel bij mannen en vrouwen, stellen, gezinnen en op de werkvloer. Mannen zijn opgevoed om ter zake te komen, problemen op te lossen of ergens goede resultaten mee te boeken ('een product maken'); daar worden ze om gewaardeerd. Vrouwen wordt vaak geleerd om een proces te doorlopen en samen te werken om een doel te bereiken en worden daarom gewaardeerd. Mannen zeggen vaak dat 'vrouwen geen richting hebben' of dat 'dat proces het bereiken van het doel in de weg staat'. Vrouwen reageren daarop met de opmerking dat als het proces goed werkt, die gerichtheid op het proces hun kan helpen een gezamenlijk, begrijpelijk en effectief product te bereiken.
Hiernaast speelt een ander onzichtbaar verschil tussen mannen en vrouwen een belangrijke rol in de product/proces impasse.
Vrouwen, die er in onze cultuur verantwoordelijk voor worden gesteld oog te hebben voor het welzijn van anderen, voor het wel en wee van relaties met anderen, en voor 'vertrouwen in het proces' - hebben geleerd dat het handhaven van de continuïteit van contact in de loop der jaren een van de belangrijkste ingrediënten is. Wat er op de dag of gisteren of vorige week/maand of vorige jaar is gebeurd, is belangrijk voor en speelt een rol in wat er nu gebeurd. Vaak zijn deze continuïteit en gelijktijdigheid voortdurend zichtbaar voor vrouwen; voor mannen zijn ze praktisch onzichtbaar. Juist omdat ze voor de ene sekse onzichtbaar zijn, veroorzaken ze veel problemen. Als mannen vergeten, of 's morgens weer met een schone lei beginnen, worden vrouwen boos; een deel van die boosheid komt voort uit het feit dat ze de verantwoordelijkheid voor het contact in hun eentje moeten dragen. Een ander deel komt voort uit het gevoel dat die verantwoordelijkheid als een soort ziektebeeld wordt afgedaan.
Macht over- macht met
Veel mannen ervaren conflicten als een bedreiging of als een poging hen te overheersen, en verlaten zich op de regel van de 'pikorde' om het probleem op te lossen en ellende en geweld te voorkomen. Sommige vrouwen willen dat ieders stem wordt gehoord en iedereen inspraak heeft, sommige distantiëren zich van uitgesproken standpunten die conflicten zouden kunnen uitlokken en sommige identificeren zich duidelijk met de 'macht over' structuren.
Institutionele macht in het openbare leven is in onze cultuur bijna uitsluitend macht over: hiërarchische structuren met duidelijke regels en definities van wie er macht over wie heeft. Meningsverschillen worden vaak bezegeld door debatten, niet door dialoog, en vertrouwen op autoriteit. Deze sociale structuren hebben hun weerslag op ons allemaal, en beïnvloeden zowel mannen als vrouwen. 'Macht met'-modellen komen in de maatschappij minder voor en worden vaker in huiselijk kring waargenomen hoewel ze steeds meer in traditionele instellingen worden toegepast als een gezond en nuttig alternatief. In systemen die gebaseerd zijn op "macht met" wordt de macht gedeeld met gelijken, dialoog wordt hoger gewaardeerd dan een debat, en het proces is uitermate belangrijk voor het oplossen van het conflict.
Herkenning
Door deze verschillen tussen mannen en vrouwen te erkennen en te herkennen kunnen we werken aan het echte doel: een betere relatie tussen mannen en vrouwen.
Zie ook:
Bronnen:
1 Desmond Morris over de strijd tussen de seksen door Diederik van den Abeele in
Snoecks 99.
2 We moeten praten Zinvolle gesprekken tussen man en vrouw door Samuel Shem en Janet
Surrey ISBN 90-263-1567-8