Zodra potentiële partners geslachtsrijp zijn, begint ze elkaar te selecteren. Mannen en vrouwen hanteren hierbij verschillende criteria die voortvloeien uit hun reproductieve strategieën. Mannen neigen naar jonge vrouwen met duidelijke signalen van vruchtbaarheid; ze vallen op jonge vrouwen die veel kinderen op de wereld kunnen zetten. Vrouwen daarentegen maken een complexere afweging.
De vrouw wil graag sterke kinderen die opgroeien in een veilige, gezonde omgeving. Ze kiest de man met zorg, omdat het aantal kinderen dat ze kan baren beperkt is. Voor de bevruchting kiest ze bij voorkeur een man met gezonde genen. Dit vergroot de kans op gezonde en sterke kinderen. Voor de opvoeding kiest ze het liefst voor een man met een goed inkomen en een hoge maatschappelijke positie. Dit maakt de kans dat de kinderen succesvol opgroeien groter.
Status speelt hierin een centrale rol. Een man met hoge status, zichtbaar via inkomen, invloed, reputatie of maatschappelijke positie, biedt indirecte voordelen: bescherming, toegang tot middelen en sociale stabiliteit.
Deze dubbele selectie leidt tot een verfijnde voorkeur bij vrouwen, gericht op twee cruciale eigenschappen: genetische kracht én sociale betrouwbaarheid. In de reproductieve strategie onderscheiden zich twee fasen: voor de bevruchting heeft een vrouw bij voorkeur een man met sterke genen, terwijl ze voor de langere termijn van de opvoeding juist een partner zoekt die haar nageslacht daadwerkelijk kan ondersteunen.
Doordat vrouwen hun partnerkeuze in sterke mate baseren op de status van de man, meer dan op zijn fysieke eigenschappen alleen, zijn mannen bijzonder statusgevoelig. Status vertaalt zich immers direct in reproductief voordeel: meer status betekent meer aandacht en seksueel verkeer met vrouwen, en dus een grotere kans op succesvol nageslacht. De selectie door vrouwen lokt dus specifiek gedrag uit bij mannen.
Mannen zijn geprogrammeerd om status na te streven. Meer status leidt tot grotere zichtbaarheid, meer aantrekkingskracht en uiteindelijk tot meer reproductief succes. De vrouwelijke selectie werkt dus als een krachtige drijfveer voor statusgericht gedrag bij mannen, wat zich uit in competitiedrang, ambitie en profilering. Van de twee routes waarlangs mannen indruk kunnen maken – Status en Lichaam – blijft status structureel de eerste en belangrijkste route.
De behoefte aan status is verankerd in onze hersenen. Neem bijvoorbeeld serotonine. Serotonine, vaak aangeduid als het “statushormoon”, speelt een sleutelrol in hoe we onszelf waarnemen en hoe anderen ons behandelen. Een hogere sociale status correleert met een verhoogd serotonineniveau, wat leidt tot meer zelfvertrouwen, een betere stemming en zelfs fysieke gezondheid. Onze statusperceptie heeft direct invloed op stressniveaus, zelfbeeld en sociale interactie.16.2-1David JP Phillips (2004) High on Life
Of vergelijk het gedrag van apen met die van mensen. Statusgedrag in organisaties vertoont opvallende overeenkomsten met het gedrag van primaten.16.2-2Patrick van Veen (2016) Help, mijn baas is een aap! Net als in een apenroedel streven mensen naar een hoge positie in de hiërarchie. Een hoge positie biedt voordelen, zoals toegang tot middelen, partners en veiligheid. Dit streven is onbewust, maar stuurt ons gedrag en onze beslissingen in sterke mate.
De strijd om status wordt vaak uitgevochten door middel van non-verbale signalen. De rol van lichaamstaal en gedrag als communicatiemiddel om dominantie of onderdanigheid te tonen is moeilijk te overschatten. Dit is een overblijfsel van onze primitieve instincten en speelt een cruciale rol in hoe we onze positie binnen de groep communiceren. Een baas die zich 'groot' maakt, of een medewerker die zich 'klein' maakt, zijn voorbeelden van dit dierlijke gedrag.
In tegenstelling tot apen, waar fysieke kracht vaak de doorslag geeft, wordt status bij mensen meer bepaald door sociale en economische factoren, zoals financiële middelen, invloed en uiterlijke kenmerken. Toch blijft de onderliggende evolutionaire drijfveer hetzelfde. Het verwerven van status is een middel om macht en invloed uit te oefenen en daarmee de kans op succesvolle voortplanting te vergroten.
Sociale hiërarchie is een universeel principe dat overal in de maatschappij terug te vinden is, van teams op de werkvloer tot families. Mensen hebben een aangeboren behoefte om hun plaats in de groep te kennen. Dit geeft duidelijkheid, voorspelbaarheid en een gevoel van veiligheid. De strijd om status binnen deze hiërarchieën is een constante en onvermijdelijke dynamiek in elk sociaal systeem.
Onze vaardigheid om sociale situaties te lezen en erop te reageren is bepalend voor onze plaats in hiërarchieën. Status is niet alleen een extern kenmerk, maar ook een intern kompas dat ons gedrag richting geeft.16.2-3Daniel Goleman (2007) Sociale intelligentie: The New Science of Human Relationships Sociale intelligentie is minstens zo belangrijk als cognitieve intelligentie voor succes, gezondheid en geluk in het leven.
Opvallend hierbij is de precisie waarmee we status beoordelen. Mensen anticiperen opmerkelijk accuraat op de status die anderen hen toekennen. Overschatting leidt tot sociale correctie: de groep zal iemand die zich groter voordoet dan hij is door hem te kleineren of te negeren. Onderschatting leidt eveneens tot een terugkoppeling: wie zich bescheidener opstelt dan zijn werkelijke status rechtvaardigt, wordt vaak aangespoord om zijn positie te erkennen.16.2-4Knowing our status in a group. Anderson, C., Srivastava, S., Beer, J., Spataro, S. E., & Chatman, J. A. (2006). Knowing your place: self-perceptions of status in social groups. Journal of Personality and Social Psychology, 91, 1094–110.
Jongeren zijn bijzonder gevoelig voor hun sociale positie. In de puberteit kan het verlangen naar status zelfs belangrijker worden dan rationele besluitvorming. Dit beïnvloedt gedrag, keuzes en ontwikkeling, en toont aan dat status niet alleen een volwassen ambitie is, maar al vroeg in het leven actief wordt.
In de kern gaat Status over rangorde, niet over comfort of gemak. Daarom verliezen statusgoederen – van diploma’s en titels tot luxeauto’s – hun waarde zodra iedereen ze kan verkrijgen. Het onderscheid verdwijnt en daarmee hun rol in de rangorde. Status is dus niet synoniem aan welvaart of welzijn; het draait om de onderlinge positie binnen een groep. Ook in een samenleving waar het materieel goed gaat met bijna iedereen, blijft de behoefte aan rangorde bestaan. Nieuwe vormen van schaarste, zoals exclusieve kennis, toegang tot netwerken of zeldzame ervaringen, dwingen dan ook steeds nieuwe hiërarchieën af.
De statusambitie is van nature competitief; ze creëert winnaars en verliezers. Wie zich hier niet van bewust is, gaat op jacht naar uiterlijke tekenen van erkenning die geen duurzame vervulling bieden. Deze competitie is leeg en uitputtend als ze alleen extern gericht is.
Door de behoefte aan status te verleggen van competitie naar bewuste erkenning van de bijdrage aan de groep is deze valkuil te voorkomen. Erkenning is te vinden in vakmanschap, integriteit, betrouwbaarheid of wijsheid. Deze kwaliteiten zijn niet afhankelijk van de vergelijking met anderen. Ook de erkenning als mentor, als verbinder of als iemand die anderen tot bloei brengt zijn vormen van status die niet per se een hiërarchie veronderstellen, maar die iedereen wel diep waardeert.
Constante competitie maakt dat we verkeerde prioriteiten kiezen, wat ten koste gaat van onze gezondheid en relaties. Door te beseffen dat er inherente grenzen zijn aan het streven naar meer aanzien, zijn deze problemen te voorkomen. Niet iedereen kan immers de hoogste rang bekleden. Een realistische kijk op wat haalbaar en waardevol is en het kiezen van de goede prioriteiten voorkomt dat we gefrustreerd raken of een burn-out krijgen.
Zo vervangen we de leegte van oppervlakkige competitie door de diepmenselijke behoefte aan een gewaardeerde plek. Het resultaat is een rijker, realistischer en sociaal verantwoord begrip van status. Niet als eindbestemming in een rangorde, maar als een bewuste bijdrage aan de groep en aan de eigen zinvolle plaats daarin.
Vorige pagina Volgende pagina Inhoudsopgave