27.13 Meervoudige intelligentie

Het waarnemen en beïnvloeden van de werkelijkheid vereist meerdere vaardigheden. In 1983 vatte Howard Gardner dit idee samen in het concept van meervoudige intelligentie^2713-1Gardner, Howard. (1983) "Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences.". Hoewel deze theorie populair is, wordt ze vaak gezien als quasikennis of pseudowetenschap.^2713-2Van der Ploeg, P.A. (2016). Meervoudige Intelligentie doorgelicht. De juistheid van het begrip meervoudige intelligentie is namelijk niet te bewijzen met de klassieke methoden van bewijsvoering. Kunnen we vaststellen waar het concept van meervoudige intelligentie tekortschiet? En onderzoeken hoe we de klassieke bewijsvoering kunnen aanvullen?

Voordat we uitweiden over de verschillende soorten intelligentie, is het verstandig om eerst stil te staan bij de vraag wat intelligentie precies is. In hoofdstuk 3 Vereenvoudigen beschrijven we intelligentie als de kunst van het afstemmen van waarneming en besturing om een doel te bereiken. Om succes te behalen, voorspellen we gebeurtenissen en reageren we vooraf, niet achteraf. Een perfect geheugen dat alleen achteraf kennis kan reproduceren, valt niet onder de noemer intelligentie.

Meervoudige intelligentie onderscheidt de volgende intelligenties:

• Existentiële (bestaansklim): het doel om gezond te blijven leven voorop zetten.
• Lichamelijke/kinesthetische (beweegslim): het besturen van het eigen lichaam.
• Intrapersoonlijke (zelfslim) hoe goed ken ik mezelf.
• Interpersoonlijke (samenslim): het begrijpen van de werking van de groep.
  
• Visueel/ruimtelijke (beeldslim): denken in drie dimensies (lengte, hoogte, diepte) en het onthouden van plaatsen van gebeurtenissen.
• Logisch/mathematische (rekenslim): een vereenvoudiging om aantallen te berekenen.
• Verbaal/linguïstische (taalslim): de beheersing van taal als communicatiemiddel.
• Muzikaal/ritmische (muziekslim): is de voorloper van taal en is daardoor een variant ervan. Het is een andere vaardigheid, maar heeft hetzelfde doel communicatie.
  
• Natuurgerichte (natuurslim): een indeling van de wereld in natuur en cultuur en geeft alleen aandacht aan dieren en planten.

Als we de bovenstaande intelligenties samenvatten, beïnvloeden ze de werkelijkheid (beweegslim, zelfslim, samenslim) door inzicht in herhaling (beeldslim, rekenslim) en communicatie met anderen (taalslim, muziekslim) om het eigen bestaan veilig te stellen (bestaansklim).

Natuurslim is een vreemde eend in de bijt in deze lijst. Het introduceert de categorie natuur, maar vergelijkbare onderverdelingen zoals cultuur of stadsslimheid ontbreken. De wereld is op vele manieren in te delen, zoals voetbalslimheid en formule-1-slimheid. Deze lijst is eindeloos en daarmee zinloos. Natuurslimheid hoort niet in de opsomming van intelligenties thuis, omdat het kijkt naar een opdeling van de wereld en niet naar de denkprocessen.

Een andere bevinding is dat de opsomming alle vormen van intelligentie naast elkaar zet. Hierdoor overtreedt de lijst de Wetten van Abstractie, wat de opsomming ongeldig en niet toepasbaar maakt. Door beïnvloedingsketens en beschouwingslagen toe te voegen, kunnen we de verbanden tussen de verschillende soorten intelligentie wel inzichtelijk maken en kunnen we de geldigheid herstellen.

Een andere bevinding is dat de opsomming alle vormen van intelligentie naast elkaar zet. Hierdoor overtreedt de lijst de Wetten van Abstractie, wat de opsomming ongeldig en niet toepasbaar maakt. Door beïnvloedingsketens en beschouwingslagen toe te voegen, kunnen we de verbanden tussen de verschillende soorten intelligentie wel inzichtelijk maken en kunnen we de geldigheid herstellen.

Intelligentie is het bereiken van een gekozen doel door kennisfactoren te onderscheiden en deze te combineren in een beïnvloedingsketen. We vereenvoudigen deze kennisfactoren door een hiërarchie van beschouwingslagen te creëren.

Een persoon kiest een doel en bereikt dit door te beïnvloeden en waar te nemen. Deze beïnvloedingsketen begint met bestaansslimheid. Dit doel bereiken we door te kijken naar de kennisfactor persoon (zelfslim en samenslim) en beïnvloeden (beweegslim).

De persoon vereenvoudigt de wereld door patronen te herkennen (beeldslim en rekenslim). Rekenslim is het toepassen van vereenvoudigingen (geen plaats, tijd of persoon) die altijd toepasbaar zijn. Bijvoorbeeld, 1 + 1 is altijd 2. Dit zijn denkwijzen in een beschouwingslaag van de kennisfactor waarnemen.

Taalslim en muziekslim gaan over communicatie met groepsgenoten. Dit veronderstelt kennis van de andere kennisfactoren en beschouwingslagen, en voegt eigen, complexe afspraken toe. Communicatie is een aparte kennisfactor.

Meervoudige intelligentie wordt vaak bekritiseerd met de stelling dat er hooguit één of twee vormen van intelligentie zijn. Het onderbouwen van deze stelling is echter lastig. Hoewel we alle denkprocessen kunnen samenvatten onder één begrip, namelijk intelligentie, draagt dit niet bij aan een beter inzicht.
Het betere inzicht ontstaat wel we als de vaardigheid om deze kennisfactoren met elkaar te combineren en hierin beschouwingslagen te onderscheiden centraal zetten. Dit leidt tot andere vormen van meervoudige intelligentie, namelijk het onderscheiden van kennisfactoren en beschouwingslagen.
Dit onderbouwt ook de tweede kritiek dat de meervoudige intelligentie niet neurologisch aantoonbaar is. Dat is volstrekt logisch. De opsomming van meervoudige intelligentie voldoet niet aan de Wetten van Abstractie en zijn daardoor onjuist. Het is een vrij willekeurige opsomming die geen aanknopingspunten biedt voor ons brein en daardoor geen “snelwegen” etst in het brein.

De vraag waarom de klassieke wetenschap geen verband kan aantonen tussen meervoudige intelligentie en leerresultaten is hiermee beantwoord. Wetenschappers meten de verkeerde vaardigheden, omdat de gemeten begrippen geen theoretische verankering hebben. Hoewel de begrippen op het eerste gezicht correct lijken, blijken ze bij toepassing van de Wetten van Abstractie niet houdbaar. Door meervoudige intelligentie af te leiden van de processen om kennisfactoren te onderscheiden, kunnen het begrip meervoudige intelligentie echter wel verankerd en toetsbaar maken.

Maar waar komt het gevoel vandaan dat meervoudige intelligentie wel juist is? Dat gevoel ontstaat doordat de termen voorbeelden zijn van denkprocessen die we allemaal hebben. In afbeelding 49 zijn de meervoudige intelligenties geplaatst bij het waarneming en beïnvloeding van de wereld. Alle intelligenties zijn goed te plaatsen, maar missen de samenvoegende verbanden van het Alforto-raamwerk. Meervoudige intelligentie raakt slechts de oppervlakte en ontbeert diepgang. Het klinkt goed, maar dat is dan ook alles. Het beschrijft niet de verbanden en de onderliggende vereenvoudiging.

Afbeelding 49

Maar waar komt het gevoel vandaan dat meervoudige intelligentie wel juist is? Dat gevoel ontstaat doordat de termen voorbeelden zijn van denkprocessen die we allemaal hebben. In afbeelding 49 zijn de meervoudige intelligenties geplaatst bij de waarneming en beïnvloeding van de wereld. Alle intelligenties zijn goed te plaatsen, maar missen de samenvoegende verbanden van het Alforto-raamwerk. Meervoudige intelligentie raakt slechts de oppervlakte en ontbeert diepgang. Het klinkt goed, maar dat is dan ook alles. Het beschrijft niet de verbanden en de onderliggende vereenvoudiging.